درهای ارکستر سمفونیک به روی همه باز است

موسیقی ما – حالا مدتی است که از حضور «شهرداد روحانی» در ارک‌تر سمفونیک تهران می‌‌گذرد. ارکستری که از بعد از راه‌اندازی دوباره‌اش همواره با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است. «روحانی» موزیسین و آهنگسازی شناخته شده در ایران و همچنین در خارج از کشور است و حالا حضورش را در این ارکستر می‌توان به فالِ نیک گرفت و امیدوار بود تا ارکستر بار دیگر سر و سامان یابد و از حاشیه‌ها در امان بماند. با او درباره این ارکستر و فعالیت‌هایش به گفت‌وگو نشسته‌ایم:
 

• * شما چند ماهی است به عنوان رهبر دایم ارکستر مشغول فعالیت هستید، فکر می‌کنید حالا بتوانید ارزیابی‌ای از این ارکستر داشته باشید.

به نظرم ارکستر در این مدت پیشرفت بسیار خوبی کرده است، اگرچه مسایلی وجود دارد که نیاز به گذشتِ زمان دارد تا به نقطه ایده‌آل برسیم. برای مثال زمانی که من به عنوان رهبر دایمی ارکستر فعالیتم را با آن شروع کردم، تعدادی نوازنده از قبل در ارکستر بودند که من آشنایی‌ای با آن‌ها نداشتم، تعدادی نوازنده توانمند هم بنا به دلایل مختف از ارکستر جدا شده بودند که حل این ماجرا نیازمند گذشت زمان بود، خوشبختانه بسیاری از آنان به ارکستر بازگشتند. از آن طرف، بنیاد رودکی بودجه‌ای برای این ارکستر در نظر گرفته است و ما مجبوریم فعالیت‌هایمان را منطبق با آن جلو ببریم. این ماجرا تا حدودی کار را دشوار می‌کند، به این علت که مجبورم از برخی از طرح‌ها و ایده‌هایم بگذرم.
 

• * ممکن است نوازنده‌هایی که در ارکستر وجود دارند، باز هم تغییر کنند.

این یک روند طبیعی است که همیشه در ارکستر تغییراتی انجام شود. در حقیقت همین که تعدادی از نوازنده‌های توانمند بارِ دیگر به ارکستر بازگشته‌اند، جای خوشحالی دارد؛ اما چیزی که برای من بسیار مهم است، این است که با تعداد زیادی از نوازنده‌ها قراردادِ سالیانه بسته شود.
 

• * گویا این پیش‌شرط شما برای پذیرفتنِ این پست بود؟

بله و خوشحالم که این ماجرا انجام شده است. منتها همان‌طور که گفتم ارکستر همیشه می‌تواند در حال تغییر باشد و نوازنده‌ها یا سولیست‌های جدیدی به آن اضافه شوند. من نیز با امکاناتی که در اختیار دارم، سعی می‌کنم ارکستر را همچنان پویا نگاه دارم.
 

• * شما اعلام کردید که برای اینکه به عنوان رهبر دایم فعالیت کنید، پیش‌شرط‌هایی را دارید، حالا آن پیش‌شرط‌ها محقق شده‌اند؟

ببینید هیچ زمانی در مذاکره تمام خواسته‌ها تامین نمی‌شود، یعنی باید کمی انعطاف وجود داشته باشد؛ ضمن آنکه خواسته‌ها را باید بر اساس امکانات به شرط آنکه مشکلی برای ارتقای سطح ارکستر وجود نداشته باشد، منطبق کرد؛ اما می‌توانم بگویم تا حدی خواسته‌های من عملی شده است، برای باقی آن‌ها نیز باید راهکاری پیدا کرد تا آن قسمت هم عملی شود. به هر حال با تمامِ مسایلی که وجود دارد، نمی‌توان این موضوع را نادیده گرفت که به طور کلی بودجه بنیاد رودکی و به طور کلی بودجه موسیقی بسیار پایین است و به همین خاطر هم باید از طرف من و هم از طرفِ آنان، انعطاف وجود داشته باشد. هدف اصلی من این است که کار به بهترین شکل انجام شود و روز به روز سطح نوازندگی و ارکستر بهتر شود. اتفاق خوبی که در این مدت رخ داد، این بود که تعدادی از برنامه‌های ما ضبط صوتی و تصویری شدند، در واقع تصمیم داریم تمام برنامه‌هایمان ضبط شود تا با عرضه آن، طیف وسیع‌تری متوجه این ارکستر شوند؛ اینکه چه اتفاقی در زمینه‌ی موسیقی و هنر کلاسیک و موزیسین‌های ایرانی رخ می‌دهد، از آن طرف این کار می‌تواند به شناساندنِ‌ ارکستر سمفونیک و مهم‌تر از آن فرهنگ و هنر ایرانی‌ها هم در داخل و هم در خارج از کشور کمک کند.
 

• * شما خودتان هم به مساله کمبود بودجه ارکستر اشاره کردید. فکر می‌کنید که تا چه اندازه این خلل، می‌تواند مانع از ادامه فعالیت‌های این ارکستر و تحقق ایده‌های شما شود؟ ‌

همان‌طور که گفتم خبر خوب این است که تا آخر سال قرارداد با نوازنده‌ها بسته شده است که به نظرم نکته امیدوارکننده‌ای است، چون به یاد ندارم هیچ زمانی این اتفاق رخ داده باشد. البته این بدان معنا نیست که همه‌چیز درست شده است؛ اما به عنوان اولین قدم، حل مساله بیمه و قراردادِ نوازندگان دغدغه مهمی هم برای من و هم برای آنان است. نمی‌دانم این مساله تا چه اندازه محقق خواهد شد، اما به من هم قول داده‌اند که از فروردین سال آینده دوباره قرارداد یک ساله با موزیسین‌ها بسته خواهد شد.
 

• * از رهبر مهمان نیز استفاده خواهید کرد؟ ‌

الان هنوز نباید انتظار رخ دادن چنین اتفاقاتی را داشت، من هم‌اکنون نیاز به زمانی دارم تا سطح ارکستر را بالا ببرم. قبل از هر چیز ارکستر باید خودش را پیدا کند. خوشبختانه از نظر من ارکستر روز به روز بهتر می‌شود؛ اما برای رسیدن به نقطه مطلوبی که در ذهنِ من است، هنوز زمان لازم است؛ اما در این صورت حتما از رهبر مهمان‌ دعوت خواهیم کرد که با ارکستر همکاری داشته باشد. علاوه بر آن در نظر دارم، در هر برنامه ارکستر از سولیست‌های ایرانی استفاده کنم، سولیست‌های جوانی که در کشور وجود دارند و کمتر شناخته شده‌اند، در مرحله بعدی نیز از سولیست‌های ایرانی خارج از کشور؛ به هر حال گمان می‌کنم اینکه یک سولیست خارجی به ایران بیاید و برنامه‌ای اجرا کند و برود، فایده چندانی ندارد و این ارجحیت کار من نیست. بر همین اساس در دو برنامه، از دو سولیستِ ایرانی بهره بردیم؛ «امیر مهیار مرادی» کنسرتو پیانوی شماره دو راخماننیف را به بهترین شکل نواخت و امیر غفاری کنسرتو ویولون خاچاطوریان را. درهای ارکستر سمفونیک به روی همه نوازنده‌ها باز است و هر کس که از سطحی از توانایی برخوردار باشد، می‌تواند در آن حضور پیدا کند. خیلی خوشحال هستم که بسیاری از علاقه‌مندان دلشان می‌خواهد در این ارکستر حضور داشته باشند و اتفاقا من از چند تا از آن‌ها آزمون گرفته‌ام و اتفاقا نوازنده‌های خوبی هستند. امیدوارم که بودجه هم تامین باشد تا از تعداد بیشتری استفاده کنیم.
 

• * و استفاده از آثار آهنگسازان ایرانی؟

این یکی از مهم‌ترین اهداف ماست. ما در برنامه‌های قبل نیز از آثارِ اساتیدی چون پورتراب، دهلوی و غیره استفاده کردیم و این یکی از سیاست‌های من است.
 

• * رهبری ارکستر سمفونیک در ایران همواره کار پرحاشیه‌ای است، یعنی رهبر ارکستر مدام ناگزیر است در مسایلی که ربط چندانی به کارهای تکنیکی‌اش ندارد، ورود کند. از ابتدای حضور شما هم این حاشیه‌ها ادامه دارد، مثلا نامه‌ای که تعدادی از نوازنده‌ها نوشتند یا اعتراضی که شورای ارکستر داشتند که انتخاب شما بدون دخالتِ آنان انجام شده است. با این حاشیه‌ها چه خواهید کرد؟ ‌

شاید برایتان عجیب باشد، اما من اصلا به این مسایل توجهی نمی‌کنم و انگار نمی‌خواهم حتی بشنومشان، فقط می‌خواهم کار کنم، ضمن آنکه فکر می‌کنم اتفاقا اینکه همه موافق تصمیمات باشد هم خوب نیست و برخی مخالفت‌ها می‌تواند به بهتر شدنِ کار بیانجامد. هدف اصلی‌ام این است که ارکستر در سطح خوبی فعالیت کند، در این میان بهترین حرفی که من می‌توانم بزنم این است که زمان همه چیز را روشن و مشخص می‌کند که آیا تصمیم درست بوده است یا اشتباه؟ در گذشته هم همین‌طور است. حالا من به عنوان رهبر ارکستر انتخاب شده‌ام و زمان تعیین می‌کند که آیا این تصمیم درستی بوده است یا نه؟ ‌ البته فراموش نکنید که جواب مثبت دادن من کار آسانی نبوده است و برای خود من هم باید این اتفاق رخ دهد.
 

• * در این میان فعالیت‌های خارج از کشورتان چه خواهد شد؟ ‌

من طبیعتا گاهی مجبور به سفرهای کاری‌ای هستم، ‌هر چند ارجحیتم ارکستر سمفونیک تهران است. در این م‌ان، تلاش خواهم کرد تا کنسرت‌های فردی‌ام نیز ادامه پیدا کند که البته تنها در آخر هفته‌ها فرصتِ این کار وجود دارد.
 

• * برنامه‌های ارکستر منظم خواهد بود؟ ‌

من برنامه سالیانه به بنیاد رودکی داده‌ام، منتها چالش ما این است که برنامه‌های تالار وحدت از سالِ گذشته مشخص شده است و به همین خاطر نمی‌توانیم گاهی طبقِ برنامه‌هایمان پیش رویم، اما تلاش خواهیم کرد تا ماهی یک برنامه را داشته باشیم و در هر برنامه، ارکستر سمفونیک یک رپرتوار جدید داشته باشد؛ اگر چه در برنامه‌های تمام ارکسترهای دنیا، می‌نویسند که امکان تغییرِ برنامه وجود دارد، مثلا ممکن است سولیست مریض شود یا رهبر مهمان نیاید. ضمن آنکه مساله‌ای که پیش از این گفتم و آن پر بودنِ سالنِ اجرا، گاهی سبب خواهد شد تا ما امکانِ تمرین کافی را نداشته باشیم و مثلا تمام قطعاتِ برنامه‌هایمان تغییر نکند که باز هم نباید به عنوان چالشی جدی به آن نگاه کرد، به هر حال قطعات موسیقی کلاسیک برای یک بار شنیدن نیست و باید برخی قطعات را بار‌ها شنید.
 

• * مخاطب همواره یکی از چالش‌های این ارکستر است. ماهی یک برنامه، برای مخاطب ایرانی جذابیت دارد‌؟ ‌

اتفاقا من فکر می‌کنم تعداد علاقه‌مندان به موسیقی کلاسیک در ایران بسیار زیاد است و هر روز هم در حال افزایش است. ضمن آنکه اگر برنامه ما منظم و با کیفیت باشد، میزان استقبال مخاطبان نیز افزایش پیدا خواهد کرد. ما حتی تلاش خواهیم کرد که ارکستر در شهرستان‌‌ها نیز اجرا داشته باشد.
 

• * که البته هزینه زیادی دارد.

بله اسکان و حمل و نقل ۸۰-۷۰ نوازنده هزینه زیادی دارد و برای همین هم تا الان انجام نشده است؛ اما در صورت حمایتِ اسپانسر‌ها این امکان وجود خواهد داشت و تلاش‌هایی نیز در این زمینه در حال انجام است.
 

• * شما در فستیوال بارانا در نیاوران و بیستون امکانِ اجرا در مکان‌های تاریخی را داشتید. اتفاقی که پیش از این در خارج از کشور نیز آن را تجربه کرده بودید. از این تجربه هم بگویید.

برای من خیلی جالب بود. اولین تجربه کنسرتم در فضای باز نیاوران بود؛ وقتی شما در یک فضای باز ارکستر را رهبری می‌کنید و می‌بینید که تعداد زیادی مخاطب دارد، بدون شک حال و هوای متفاوتی دارد، هر چند برگزاری کنسرت در فضاهای کوچک هم حال و هوای خودشان را دارد. برنامه‌مان در کاخ نیاوران و بیستون من را یاد آن زمانی انداخت که در مکان‌های تاریخی خارج از کشور فعالیت داشتم. این رسم در تمام دنیا است که ارکسترهای دنیا در تابستان برنامه‌شان در فضای باز است و گاهی حتی در پارک‌های بزرگ اجرا می‌کنند. حتی ارکستر فیلارمونیک برلین اخیر در یک پارک، برنامه‌ای را به صورت مجانی اجرا کرد. فستیوال بارانا هم خصوصی است و انجامِ این کار خیلی خوشایند است و امیدوارم وسیع‌تر شود. فعالیت‌هایی از این دست، هر چه شود، بهتر است و می‌تواند در افزایشِ فرهنگ موسیقایی کمک کند.