جدید 95

موسیقی ما – «مصباح قمصری»، در جدید‌ترین اثر خود خواند. او که پیش از این به همخوانی در آلبوم‌های بسیار با خوانندگانی نظیر شهرام ناظری، همایون شجریان و… پرداخته بود، این‌بار تک خوانی می‌کند. یکی از ویژگی‌های صدای قمصری که در همخوانی‌های گذشته اش شناخته شده بود، داشتن رجیستر بسیار بم )کنترباس) است که چنین محدوده‌ای در بین همخوان‌ها بسیار نادر است. اما در این آلبوم نشان داده شد که صدای او ویژگی‌های دیگری نیز دارد. به همین بهانه با او گفت‌وگو کرده‌ایم:‌
 

• * شما نوازنده، تنظیم کننده و تولید کننده‌ای بسیار پرکار هستید. هرسال حدود پانزده آلبوم ازشما منتشر می‌شود، همچنین به شکل مستقل نیز دو آلبوم در سه سال اخیر منتشر کردید. چه شد که تصمیم به خواندن نیز گرفتید؟

نتیجۀ هنر برون گرا، تکثر است و نتیجۀ هنر درون گرا تنوع. یک هنرمند برون گرا ممکن است آهنگسازی توانا باشد و آثار کثیری تصنیف کند. هنرمند درون گرا ممکن است یک روز آهنگسازی کند و روزی دیگر نقاشی، چرا که حس درونیش با وجود اینکه واحد است، اما نمود ظاهری این حس دارای تنوع در فرم است. این که آیا برای خواندن تصمیم گرفتم باید عرض کنم که خیر تصمیمی نبود، صرفاً جاری شد. بیشتراز اینکه به حساب و کتاب و تصمیمات عقلانی در کارهایم بپردازم، کارهایی را انجام می‌دهم که دلم می‌خواهد. صبح‌ها پیش از طلوع آفتاب، علاقه به خواندن شعر دارم. مولانا یا فردوسی معمولا. گاهی حال و خلسۀ این شعر‌ها تبدیل به ملودی می‌شود. اکثر آهنگ‌های این آلبوم به این شکل ساخته شده است.
 

• * پس شما برخلاف اکثر آهنگسازان صبح‌ها کار می‌کنید.

بله. زمان زندۀ روز برای من بین ساعت چهار تا هشت صبح است. البته بنده اصلا کار نمی‌کنم و در موسیقی هدف خاصی را هم دنبال نمی‌کنم. صرفاً حالی که جاری می‌شود را ارایه می‌کنم. شاید لغت کار را بتوانم راجع به همکاری هایم با دیگر هنرمندان به‌کار برم.
 

• * شخصاً صدای کدام خواننده‌های ایرانی را بیشتر دوست دارید؟

از نظر من شعر خوانی و شعر شناسی مهمترین لازمۀ خوانندگی است و این نکته‌ای است که معاصران ما باید بیشتر در نظر داشته باشند. من آوازخوان‌های مکتب اصفهان را بسیار دوست دارم، همچنین در موسیقی محلی خوانندگان بسیاری هستند که صدایشان را عاشقانه دوست می‌دارم. اما از هنرمندان امروزی کسی توجهم را جلب نمی‌کند، چرا که اصولا در دوره ی هنری خوبی نیستیم.در چند سال اخیر اساتید پیشکسوت بیشتر از اینکه آثار خوبی منتشر کرده باشند، مصاحبه‌های معروف انجام داده‌اند و جوان‌ترها نیز بیشتر با حاشیۀ کاریشان معروف می‌شوند تا اثر هنریشان؛ اما در موسیقی غربی بسیاری هستند که کارشان را دنبال می‌کنم و می‌آموزم و سال‌ها تقلیدشان می‌کردم. مثلا در تکنیک ویبرۀ «تون»، به‌نظرم «الویس پریسلی» یکی از تواناترین‌ها بوده و البته در ویبرۀ دیافراگمی که معروف‌ترین نوع آن را در صدای مایکل جکسون می‌شنویم مسلما خوانندگان دیگری هستند که بهتر انجام داده اند. تکنیک ویبرۀ من ترکیبی است ابداعی از این دو سبک. از آن طرف همواره تکنیک و بیان شعر «جیمز هتفیلد» را دوست داشتم که به نظرم خود او از «باب زگر» الهام گرفته است. بعضی جاها رگه‌هایی از بیان شعری او را خصوصا در پایان نامصوّت ابیات، برای رسایی بهتر استفاده می‌کنم و بسیار خوانندگانی دیگر…
 

• * تا چه اندازه به صداسازی در خوانندگی اعتقاد دارید؟

بسیاری خوانندگان، صداسازی را با تقلید صدا اشتباه می‌گیرند، علت هم این است که اساتیدشان اصولا تعریفی از صداسازی ارایه نداده‌اند. یکی از اهداف صداسازی «ایکوالیزیشن» یا بیان همتراز بین مصوت‌های مختلف است و همچنین بیان همتراز بین نا مصوت‌های مختلف. یکی دیگر از اهداف صداسازی ، همتراز کردن رجیسترهای مختلف صدای خواننده است تا خواننده مجبور نباشد هروقت اوج می‌خواند، فریاد بزند و هر وقت بم می‌خواند به میکروفن نزدیک شود تا شنیده شود. دیگر هدف در صداسازی رسایی و شیوایی کلام در حروف صدا دار بلند و کوتاه است، تا مثلا خواننده «آ» را مانند «اُ» یا «ا» را مانند «اوو» نخواند تا کلام در عین زیبایی، شیواتر و رساتر بیان شود. و بسیاری مسایل دیگر که یک خواننده باید بیاموزد. عدم آموزش صداسازی به خوانندگان خصوصا سنتی ما علت این است که در سه ده‌ ی اخیر، اکثر خوانندگان ما صدای استاد شجریان را به‌طور ناخوداگاه تقلید می‌کنند. البته باید از صدای استاد ناظری نام ببرم که به‌واقع علت موفقیت و محبوبیت صدایشان خصوصا در دهه ی هفتاد این بود که صدای خاص و ناب خود را معرفی کردند.
 

• * کار خوانندگان پاپ ایرانی را هم دنبال می‌کنید؟

از نظر من ما خوانندگان پاپ ایرانی بسیار خوبی داریم که به شکل واقعی آرتیست هستند. خوانندگان، شعرا و آهنگسازان امروزی ما باید کمتر به حاشیه بپردازند تا از اصل عقب نمانند و این کاری است که نسل‌های پیشین ما کرده‌اند.
 

• * مصباح قمصری را بیشتر با آثار بی‌کلامش می‌شناسند. اما حال در اولین اثر با کلامتان، خواننده چه نقشی دارد؟ آیا صرفاً مانند یک ساز است یا نقش مهم‌تری از سازها دارد؟

ببینید این جمله که «خواننده صرفاً یک ساز است» معمولا از زبان آهنگسازانی شنیده می‌شود که اهمیت کلام در موسیقی با کلام را درک نکرده اند. و همچنین ارجحیت ادبیات بر موسیقی را. موسیقی هر منطقه ریشه ی مستقیم در ادبیاتش دارد. همچنین در یک اثر با کلام علاوه بر خواننده، سازها نیز باید راوی شعر باشند اما راوی اصلی و ستاره ی نمایش خواننده است. اگر آهنگساز این ادعا را دارد که می‌تواند محتوا و داستانی را بدون دخالت کلام به مخاطب برساند، پس وقت است که موسیقی بدون کلام کار کند که البته کاری بسیار حساس و دشوار اما بسیار انتزاعی در پیش خواهد داشت و البته فکر نمی‌کنم کسی سابقه و تخصص بنده را در این زمینه داشته باشد.
 

• * در مورد قطعۀ بی‌قرار که تنظیم مجدد اثری از برادرتان است کمی توضیح دهید و اینکه چرا از خوانندۀ مهمان استفاده کرده‌اید؟

«بیقرار» اثری بود از «علی قمصری» که در آلبوم سخنی نیست منتشر شد. بسیار این اهنگ را دوست داشتم و گاهی زمزمه‌اش می‌کردم. اما همیشه در ذهن خودم با تنظیم و روایتی متفاوت تصورش می‌کردم. پس بالاخره تصمیم گرفتم که این روایت را عینیت بدهم. سازبندی تغییر کرد اما کلارینت و بم‌کمان ثابت ماندند، همچنین ریتم شعر تغییرات ظریفی کرده است. همچنین ملودی اصلی تبدیل و به واریاسیون یک ملودی ساده‌تر شده است. تنظیم جدید به قدری متفاوت است که من ترجیح می‌دهم از واژه ی تحریف به‌جای تنظیم استفاده کنم. وقتی که کار را برای علی گذاشتم گفت: «این از تنظیم من بهتر است» که البته این نتیجه فروتنی‌اش است. همچنین موافقت کرد که این کار را همخوانی کنیم. صدای من و علی بسیار متضاد و مکمل یکدیگر است که البته این بخاطر شخصیت‌هایمان است. به هر حال فکر می‌کنم نتیجه بسیار خوب شده است. در آلبوم «افق عمودیست» که به‌زودی منتشر خواهد شد ترکیب صدایمان را بیشتر استفاده کردیم.
 

• * در آینده خواهید خواند؟

من بیشتر کارهایی را انجام می‌دهم که دلم می‌خواهد و فکر می‌کنم همه باید چنین کنند. و شکر خداوند متعال تا به‌حال راه را اشتباه نرفته‌ام. خودم را مشغول تصمیم گیری‌های عقلانی نمی‌کنم. برای آینده نیز تصمیم‌گیری نمی‌کنم، ترجیح می‌دهم در مسیر جاری باشم.