موسیقی ما – جنگ تحمیلی ایران از اولین تا آخرین روزش پیام‌های زیادی برای مردم ایران و جهان داشت. پیام‌هایی با موضوع دفاع از اسلام، میهن‌پرستی، فداکاری و استقامت و… که با روش‌های گوناگون روایت می‌شد. هنرهای مختلف و هنرمندان از دهه شصت تا امروز همیشه تلاش کرده‌اند که ابعاد مختلف دفاع مقدس را برای همه نسل‌ها بیان کنند. موسیقی هم یکی از هنرهایی است که در همان سال‌های جنگ با سرود و تصنیف‌های سنتی و طی سال‌های بعد با کارهای مدرن‌تر از مظلومیت مردم و رزمندگان و رشادت‌های آنان می‌گفت. اکنون در هفته دفاع مقدس قرار داریم و تصمیم گرفتیم برخی کارهای شاخص که با این مضمون تولید و به صورت مجاز منتشر شده را در قالب یک گزارش بررسی کنیم.

• * شهرام ناظری

امکان ندارد کسی روزهای جنگ را به خاطر داشته باشد و تصنیف پرخاطره «کاروان شهید» از خاطرش برود. اثری که در سال ۱۳۵۹ ضبط و در قالب آلبوم «چاووش ۸» منتشر شد اما تا پایان هشت سال دفاع مقدس و حتی تا همین امروز هم قدیمی نشده است. استاد فقید «محمدرضا لطفی» سازنده این کار بود و «محمد ذکایی» هم شعر این کار را سروده است. در آن روزها تجهیزات صوتی و تصویری مثل امروز پیشرفته نبود اما تصنیف «کاروان شهید» از جمله آثاری بود که در محافل و اماکن مختلف پخش می‌شد. چون سبک و سیاق آن با روزهای پرشور و حماسه جنگ همخوانی داشت و نوازندگی هنرمندان سرشناسی همچون «پشنگ کامکار»، «هادی منتظری»، «ارژنگ کامکار» و «عبدالنقی افشارنیا» این اثر را شنیدنی‌تر کرده بود.

• * علیرضا افتخاری

قطعه «سکوت» با صدای «علیرضا افتخاری» در روزهای دفاع مقدس منتشر نشد اما بیان متفاوتی داشت و موضوع اصلی آن درباره این بود که پس از گذشت این چند سال، رشادت‌های قهرمانان جنگ فراموش شده است. شعر این اثر توسط «علیرضا داوری» سروده شده و «عباس خوشدل» آهنگسازی کار را انجام داده است و سال ۸۶ در آلبوم «رازگشا» منتشر شد. به جز مفهوم کلام و موسیقایی این اثر که آن را در زمره کارهای اجتماعی قرار داده، لحن سوزناک علیرضا افتخاری هم یکی دیگر از دلایل ماندگاری تصنیف «سکوت» بود.

• * محمد اصفهانی

فیلم‌سینمایی «اخراجی‌ها ۱» به کارگردانی «مسعود ده‌نمکی» یکی از آثار به یادماندنی دفاع مقدس است که تیتراژ آن با صدای دکتر «محمد اصفهانی» تولید شده بود. «فریدون شهبازیان» آهنگساز تیتراژ اخراجی‌ها بود و حاصل همکاری این دو هنرمند سرشناس به یکی از قطعات پرمخاطب با موضوع دفاع مقدس تبدیل شد. «ناصر فیض» هم ترانه‌سرای این کار بود و مضمون آن با داستان کاراکترهای اخراجی فیلم ارتباط داشت.
 

• * علیرضا عصار

«علیرضا عصار» در سال ۹۰ و پس از مدت‌ها سکوت، دو آلبوم را منتشر کرد. یکی از آن مجموعه‌ها «بازی عوض شده» بود که اسم متفاوت آن خبرساز شد. اسم آن آلبوم از قطعه اولش برگرفته شده بود که به نوعی می‌توان گفت جنجالی‌ترین کار آلبوم هم بود. قطعه «بازی عوض شده» با ترانه «روزبه بمانی» و موسیقی «فواد حجازی» بیش از سایر کارهای آن مجموعه مورد توجه قرار گرفت. اما مضمون واحد آلبوم «بازی عوض شده» درباره این بود که جامعه ما و حتی برخی رزمنده‌های دفاع مقدس، آن دوران را فراموش کرده‌اند. این اولین و تنها آلبومی بود که همه قطعاتش با چنین زاویه‌ای به دفاع مقدس نگاه می‌کرد. ترانه‌ها و موسیقی قوی و همچنین لحن باصلابت علیرضا عصار در اجرای قطعات باعث شد تا تأثیرگذاری این آلبوم دوچندان شود و هنوز هم می‌تواند هر شنونده‌ای را به فکر وادار کند.

• * احسان خواجه‌امیری

«شقایق» با صدای «احسان خواجه‌امیری» یکی از کارهای پرطرفدار این خواننده در دهه هشتاد با ترانه‌ای از دکتر «افشین یداللهی» بود که در آن اشاره‌ای هم به هشت سال دفاع مقدس داشت. خصوصاً یکی از نقاط اوج آهنگ در مصرعی با این مضمون است: «یکی پاهاشو رو مین جا گذاشته». این قطعه تا کنون بارها از تلویزیون پخش و حتی در چند فیلم با مضمون دفاع مقدس هم شنیده شده است.

• * مهدی یراحی

«مهدی یراحی» که اصالتاً خوزستانی و متولد روزهای جنگ است هم اثری درباره دفاع مقدس در کارنامه‌ کاری‌اش دارد. قطعه «تابوت خالی» با ترانه روزبه بمانی روایت جالبی از زبان یک شهید جاوید‌الاثر داشت. چون این شهید با مادر خود که سال‌ها منتظر بازگشت پیکر فرزندش بوده درددل می‌کند. مهدی یراحی با لحنی سوزناک این ترانه را اجرا کرده و ملودی محزون خودش هم مکمل کار بود و تنظیم این کار توسط «فرزاد فتاحی» انجام شده بود. همچنین برای قطعه «تابوت خالی» یک ویدئوی تأثیرگذار به کارگردانی «احسان علیخانی» تولید شد که تا کنون علاوه بر پخش از تلویزیون، چند هزار مرتبه در فضای مجازی دانلود شده است.

• * محسن چاوشی

صدازخمی موسیقی پاپ هم یکی دیگر از متولدین خوزستان است. او تعلق خاطر خاصی نسبت به فضای جنگ دارد و تا کنون چند کار با موضوع دفاع مقدس تولید کرده است. از جمله این کارها می‌توان به آلبوم «پرچم سفید» و قطعه‌ای به همین نام اشاره کرد. اما «نخلای بی‌سر» هم یکی دیگر از آثار چاووشی با موسیقی و تنظیم خودش است. او برای این کار به سراغ فضای راک رفت و در آن مشکلات و دردهای «خرمشهر» را از زمان جنگ تا امروز بیان می‌کرد. چاوشی که شعر نخلای بی سر» را هم خودش سروده بود در زمان انتشار این کار یعنی اسفند سال ۸۹ گفت:« نخلای بی‌سر، دل‌نوشته‌ایست از شهرم خرمشهر که همه‌ی وجودم را پر کرده است.»

• * فریدون آسرایی و مهرزاد اصفهان‌پور

«فریدون آسرایی» یک قطعه مشترک با «مهرزاد اصفهان‌پور» اجرا کرده که «دسته گل‌ها» نام دارد. ترانه این اثر خطاب به مادرانی است که پیکر فرزندانشان از جبهه‌ها بازگشته و توصیفی درباره شهدا است. این قطعه که از جمله کارهای پرمخاطب دفاع مقدس محسوب می‌شود تا کنون مورد توجه کارگردانان مختلف ویدئو قرار گرفته و هر سال از تلویزیون هم پخش می‌شود.

• * بهنام صفوی

«بهنام صفوی» هم یکی دیگر از جنوبی‌های موسیقی است که قطعه‌ای به نام «خاک تب‌دار» را با ترانه‌ «علی استیری» و موسیقی «بهنام ابطحی» تولید کرده است. این قطعه درباره خاک جنوب و جنگ است که جنگ را پشت سر گذاشته است.

• * آلبوم دلصدا

آلبوم «دلصدا» که هفت خواننده در آن حضور داشتند، اسفند سال ۱۳۹۰ منتشر شد. «محسن چاوشی»، «فریدون آسرایی»، «فرزاد فرزین»، «شهاب رمضان»، «بهنام صفوی»، «مهدی یغمایی» و «شاهد صادق‌پور» خوانندگان این مجموعه بودند و تمامی قطعات درباره دفاع مقدس بود. ترانه‌سراها و موزیسین‌های سرشناسی در این مجموعه حضور داشتند و همه کارها به گونه‌ای بود که مورد توجه مخاطبان جوان قرار گرفت. همچنین این آلبوم از لحاظ کلام قوی بود و برخی قطعاتش مورد توجه کارگردانان هم برای ساخت ویدئو قرار گرفت.